Dzisiaj przedstawię Wam, jak w poprawny sposób pisać dialogi, jak unikać najczęstszych błędów oraz jak zapisywać myśli bohaterów w porównaniu do dialogów mówionych.
Każda wypowiedź powinna zaczynać się od nowego wiersza z wcięciem akapitowym (w normalnym edytorze tekstowym, ponieważ tutaj na Wordpresie, jak i czasem na innych edytorach w internecie, np. na Wattpadzie mamy jednie wcięcia blokowe; polecam podczas pisania na takim edytorze ograniczyć się tylko do akapitów blokowych, bo po pierwsze robienie wcięć spacjami jest czasochłonne, a po drugie używanie jednocześnie akapitu blokowego i wcięcia to błąd; w tym rozdziale zrobiłam wcięcia tylko po to, żeby pokazać, jak to powinno wyglądać w np. książce).
Po myślniku (pauzie lub półpauzie), która pokazuje nam, że będziemy mieć do czynienia z dialogiem, zawsze stawiamy spację.
Czasownik wskazujący na mówienie (powiedział, odpowiedział, odrzekł, wyszeptał, wymamrotał, stwierdził itd.) zawsze występuje po myślniku na pierwszym miejscu i napisany jest małą literą.
Zapis poprawny:
– Jesteś jakaś niepoważna – powiedział Max.
Zapis niepoprawny:
– Jesteś jakaś niepoważna – Max powiedział.
Bywa też tak, że wypowiedź bohatera zakończona jest znakiem zapytania, wykrzyknikiem, wielokropkiem (czymś innym niż kropką). Jeśli wtedy po myślniku wciąż mamy czasownik wskazujący mówienie i mamy do czynienia z narracją dotyczącą wypowiedzi przed nim, to czasownik zapisany powinien być wciąż małą literą.
Zapis poprawny:
– Dobrze się czujesz? – zapytał Michał.
– Czy ja wyglądam, jakbym się dobrze czuła?! Nie wydaje mi się! – krzyknęła Kamila.
Zapis niepoprawny:
– Dobrze się czujesz? – Zapytał Michał.
– Czy ja wyglądam, jakbym się dobrze czuła?! Nie wydaje mi się! – Krzyknęła Kamila.
Dialog kończymy kropką, jeśli narracja po myślniku nie odnosi się do wypowiedzi bohatera, np.
– Żegnaj. – Otworzył drzwi i wyszedł.
W takiej narracji wykonawca czynności (jeśli nie jest domyślny i się pojawia) musi być na pierwszym miejscu, przed czasownikiem.
Zapis poprawny:
– Brawo. – Bartek uśmiechnął się i rozkuł kajdany swoje przyjaciółki.
Zapis niepoprawny:
– Brawo. – Uśmiechnął się i rozkuł kajdany swojej przyjaciółki Bartek.
Po postawieniu kropki po wypowiedzi narratora kolejne zdanie musimy zacząć dużą literą, nieważne czy jest to dalsza część dialogu, czy narracji, np.
– Jesteś najlepsza – powiedział Daniel. Na jego twarzy widniał uśmiech.
– Jesteś najlepsza – powiedział Daniel. – Chodź, niech cię uściskam.
Narracja wpleciona w dialog powinna być oddzielona myślnikami z obu stron, np.
– To ja – szepnął – byłem tym zdrajcą.
Jeśli narracja doprowadza do zbiegu myślnika i przecinka to przecinek pomijamy, np.
– Wiem – powiedziała – że jesteś chory psychicznie.
Wypowiedź jednej osoby zawsze piszemy w ciągu, bez znaczenia na jej długość. Jeśli natomiast pojawia się wypowiedź przerywająca tę narrację, na przykład o innym bohaterze, to każdy element powinien być w osobnym akapicie, np.
– Myślisz, że jesteś taki wspaniały? Wielki władca świata?
Max nie odpowiedział. Pierwszy raz ktoś zwracał się do niego w taki sposób.
– Ale ja cię przejrzałam – mówiła dalej. – Jesteś taki sam, jak twój ojciec. Tchórz, jakich mało.
Pojedyncza wypowiedź dialogowa wraz z narracją nie powinna ciągnąć się zbyt długo. Dobrze czasem przerwać ją jakimś wtrąceniem w postaci wypowiedzi innego bohatera lub opisem, jak w przykładzie wyżej.
Jednym z częstych błędów, jakie można spotkać w dialogach jest pisanie zwrotów do drugiej osoby dużymi literami. Jest to błąd. Dużych litera w zwrotach do drugiej osoby używamy w piśmie, w korespondencji, np. w liście, e-mailu, wiadomości SMS, gdy odpisujemy komuś na forum itd. W dialogu nie, ponieważ tam tylko przytaczamy dialog.
Zapis poprawny:
– Lubię cię – powiedział Raven.
– Ja ciebie też – odpowiedziała Susan.
Zapis niepoprawny:
– Lubię Cię – powiedział Raven.
– Ja Ciebie też – odpowiedziała Susan.
Poza zwykłymi dialogami, w tekstach, które czytamy i piszemy często mamy też do czynienia z monologami niewypowiedzianymi (inaczej: wewnętrznymi, pomyślanymi), czyli po prostu myślami bohatera, których nie wypowiada on na głos.
Reguły, które obowiązują w ich przypadku są dość luźne i dają pewną swobodę i wybór (o czym zaraz opowiem), jednak istnieją dwie reguły, którzy należy się zawsze trzymać:
1. myśli bohaterów nie mogą być zapisane w taki sam sposób jak dialogi – na ich początku nie możemy postawić myślnika, jednak także zaczynamy je od wcięcia akapitowego;
2. jeśli wybieramy jeden z poprawnych sposób zapisywania myśli bohaterów, to trzymamy się go konsekwentnie w całym tekście.
Poniższe przykłady to pięć najczęściej spotykanych zapisów myśli bohaterów (a więc jeśli znajdziecie w jakiejś książce inny, nie oznacza to od razu, że jest błędny – być może jest przestarzały lub po prostu mało popularny):
1. „To już jest przesada” – pomyślał Max, patrząc przez okno na tańczących do jakiejś koreańskiej piosenki Susan i Ravena. „Jest trzecia w nocy, kompletnie ich pogięło”.
2. „To już jest przesada – pomyślał Max, patrząc przez okno na tańczących do jakiejś koreańskiej piosenki Susan i Ravena. – Jest trzecia w nocy, kompletnie ich pogięło”.
3. „To już jest przesada”, pomyślał Max, patrząc przez okno na tańczących do jakiejś koreańskiej piosenki Susan i Ravena. „Jest trzecia w nocy, kompletnie ich pogięło”.
4. To już jest przesada – pomyślał Max, patrząc przez okno na tańczących do jakiejś koreańskiej piosenki Susan i Ravena. Jest trzecia w nocy, kompletnie ich pogięło.
5. To już jest przesada – pomyślał Max, patrząc przez okno na tańczących do jakiejś koreańskiej piosenki Susan i Ravena. Jest trzecia w nocy, kompletnie ich pogięło.
Językoznawcy, redaktorzy i wydawcy uważają trzy pierwsze wersje za najlepsze, są spójne i dobrze dzielą tekst na zrozumiałe fragmenty.
Dialogi bywają problematyczne, a czasami takie suche przykłady, jak te tutaj, nie rozwiewają wszystkich wątpliwości. W takich sytuacjach polecam sięgnąć po jakąś książkę, którą macie na półce i zerknąć, jak tam to wygląda.
Źródła: Językowe Dylematy po raz pierwszy, po raz drugi, Poradnia PWN, Adam Wolański, Edycja tekstów. Praktyczny poradnik, Warszawa 2008.
